Vertaalwedstrijd Dichter van Fryslân

30/03/2019

Marko van der Wal winnaar vertaalwedstrijd Dichter van Fryslân

Uit bijna 70 inzendingen koos de jury de vertaling van Marko van der Wal als beste Nederlandstalige vertaling van het gedicht ‘De redens fan it wurd’, geschreven door de Dichter van Fryslân, Eeltsje Hettinga.

Volgens de jury is het voor een goede literaire vertaling van belang dat het originele gedicht met respect en begrip van inhoud en vorm behandeld wordt. Ten minste vier

dichters hebben dat volgens de jury, op verschillende manieren, uitstekend gedaan. Uiteindelijk besloot de jury dat één van die vier inzenders een bijna perfecte vertaling schreef, namelijk Marko van der Wal.

Uit het juryrapport: “De enjambementen, die voor vele inzenders een struikelblok vormden, heeft deze persoon naadloos en met aantoonbaar gevoel voor poëzie weten te vangen. Ook verwijswoorden, ritme en, niet geheelonbelangrijk, hoofdlettergebruik en interpunctie zijn foutloos overgezet.”

De bekendmaking van de winnaar van de vertaalwedstrijd was afgelopen zaterdag op de literaire avond in Leeuwarden in het kader van de Boekenweek, met o.a. Jan Siebelink, de schrijver van het Boekenweekgeschenk, en Tsead Bruinja, de Dichter des Vaderlands.

De beste Nederlandstalige vertaling van het gedicht wordt beloond met een publicatie en een geldbedrag van €250. De jury bestond uit Marleen Nagtegaal, Joost Oomen en de Dichter van Fryslân, Eeltsje Hettinga. De vertaalwedstrijd, een initiatief van de Dichter van Fryslân, is georganiseerd in samenwerking met It Skriuwersboun. Mogelijk krijgt deze vertaalwedstrijd binnen het project Dichter van Fryslân een jaarlijks vervolg.

Het project ‘Dichter van Fryslân’ is een initiatief van de provincie Fryslân en wordt uitgevoerd door de Afûk. Met de benoeming van een Dichter van Fryslân wil de provincie bij een breder publiek aandacht vragen voor de kunstvorm poëzie. Kijk hieronder voor het volledige juryrapport.

 

Juryrapport Dichter fan Fryslân-vertaalwedstrijd ‘De redens fan it wurd’

Dames en heren, geachte deelnemers,

69. Maar liefst 69 versies zijn er gemaakt van het gedicht ‘De redens fan it wurd’ door Eeltsje Hettinga. We hebben vrije versies gelezen, schoolse versies, versies die bol staan van de versieringen, versies vol aangezichten van de nacht, versiesmet eb en vloed waarin je ondergesneeuwd kunt raken en één magische versie die zolicht raakt aan het origineel dat er een meewaaiend publiek in voor kan komen, een voormalighockeyster met een zwangere buik en Sven Kramer die voorbij suist. Alle 69 versies – die wij stuk voor stuk op hun merites, dat wil zeggen ontdaan van naam en toelichting, hebben gelezen en beoordeeld – hebben ons op geheel eigen wijze vermaakt.

Bij een goede, literaire vertaling wil je, als vertaler maar zekerook als lezer, zo dicht mogelijk bij het origineel kunnenkomen. Daarbij gaat het niet alleen om de betekenis van de woorden. Ook het ritme van het originele gedicht, de beelden, het klankrijm, de grammatica enzovoorts, tellen mee. Niet zelden stuit je als vertaler op eenwoord, beeld of ritme in de brontaal, die bijna onmogelijk kan worden omgezet naar de doeltaal. Wat doe je dan? Wat zou de schrijver mooi en passend hebben gevonden? En watvind je zelf mooi? Bij het oplossen van dit soort duivelse dilemma’s komt de ware inventiviteit van de vertaler naar boven.

We hebben veel inventieve vondsten gezien. In het originelegedicht wordt in de tweede strofe bijvoorbeeld gewag gemaakt van het zinsdeel ûnder de tijen ferdwûn. Dat werd vertaald als onder het tij verdwenen, maar ook als komen en gaan als warm en koud, de maatschappij verhardt, als getijdenstroom verwatert en versluiert het, verdween bij het dooien of met de tijd vervagend. Geen van deze oplossingen is fout, de één is alleen wat inventiever, eigener of passender dan de ander. Dit zagen we ook bij hannen van fammen, uit de eerste strofe, dat onder andere vertaald werd alsmeisjeshanden, meidenvingers, maagdenpalmen en vrouwenhaar. Of het woord winterflakten, ook uit de eerste strofe, dat vertaald werd als winterweidsen, windgedenksteen of groteijsplaten. Hierbij zwijgen wij nog over de mooie vondsten die niet zo direct waren te herleidentot het origineel. Wat dacht u bijvoorbeeld van plots opduikende hijskranen, kwalsterijs en een transparant raam? De vertalers die mee hebben gedaan aan deze vertaalwedstrijdwaren niet bang hun eigen stempel op de tekst te drukken en dat is een vrijheid die eengoede vertaler zich terecht permitteert.

Toch willen we een kanttekening maken bij de vele vrijevertalingen die we hebben gezien. Vrij vertalen is volgens de jury iets anders dan met een gedicht‘aan de haal’ gaan. Hoewel we van de vele ‘eigen’ versies van het gedicht hebben genoten, vonden we lang niet alle oplossingen recht doen aan de sfeer, de nauwgezette technieken simpelweg de betekenis van het originele gedicht van Eeltsje Hettinga.

Wij vinden het voor een goede, serieuze literaire vertaling belangrijk dat het originele gedicht met respect en begrip van inhoud en vorm wordt behandeld. Ten minste vier dichters hebben dat, op verschillende manieren, uitstekend gedaan. Tussen hen was het moeilijk kiezen. Martsje de Jong, Anne Popkema, Onno-Sven Tromp en Marko van der Wal verdienen wat ons betreft daarom allen, bij dezen, een eervollevermelding. Heel mooi gedaan!

Een van deze vier mensen schreef een bijna perfecte vertaling.De enjambementen, die voor vele inzenders een struikelblok vormden, heeft deze persoonnaadloos en met aantoonbaar gevoel voor poëzie weten te vangen. Ook verwijswoorden, ritme en, niet geheel onbelangrijk, hoofdlettergebruik en interpunctie zijn foutloosovergezet. Een ander met verve genomen struikelblok betreft het metrum van het gedicht. In de Friese versie zijn ritmische keuzes zijn gemaakt die een één-op-één-vertalingbemoeilijken. In de winnende vertaling is slim gebruikgemaakt van een simpeler ritme, watin het Nederlands goed mogelijk is en goed past bij het onderwerp van het gedicht: het schaatsen, het maken van slagen. Dit maakt de winnende vertaling niet alleen uiterstleesbaar, maar ook heel goed voor te dragen, zoals het origineel. Het secuur aanhouden van het juiste ritme heeft de vertaler er daarbij niet van weerhouden mooie, passendewoordkeuzes te maken die geheel recht doen aan de sfeer en betekenis van het gedicht: geengemakkelijke opgave. Slechts op één plek leidde dit tot een onbedoeld, net niet passendbinnenrijm, maar dat is overkomelijk bij een vertaling die verder volkomen soepel de paginaafglijdt.

De winnaar van deze eerste editie van Friesland Vertaalt is geworden: Marko van der Wal.

Dank voor de prachtige vertaling die je hebt gemaakt en gefeliciteerd!

De jury,

Marleen Nagtegaal

Joost Oomen

Eeltsje Hettinga, Dichter fan Fryslân

 

 

DE SCHAATSEN VAN HET WOORD

Wind vindt zijn gezicht in veren op het ijs,
in kathedralen en de handen van meiden
op de grote wintervlaktes van de rivier.

Veren vindt de wind in nacht zijn gezicht
zoals haar wezen, onder het tij verdwenen,
vorm krijgt in de beelden van het gedicht –

het vers dat niet houdt: de schaatsen van het woord,
het gewicht van al wat aan verlangen leeft,
o, zwaarder is dan de taal die zich bewijst

als verraderlijk – eennachtsijs, breekbaar en
niet te vertrouwen, dat nooit de lading dekt
van wat gang wil maken, plaats ook, voor

haar, daar achter de schemering van de rivier.
Wind vindt zijn gezicht in veren op het ijs.
Al wat van haar is, is de slag die ik mis.

 

Vertaling: Marko van der Wal

 

 

Jury
Marleen Nagtegaal is schrijfster, redacteur en literatuurprogrammeur voor festival Explore the North in Leeuwarden. Ze studeerde cum laude af aan de RuG als literatuurwetenschapper. In 2016 publiceerde ze de verhalenbundel ‘Onthoofde man op vuilnisbelt’.

Joost Oomen (1990) is dichter en schrijver. Hij trad o.a. op bij Crossing Border, Lowlands en op het Gedichtenbal. Momenteel werkt hij aan zijn debuutroman en aan een derde dichtbundel. In 2019 verschijnt zijn chapbook in vertaling bij de Italiaanse uitgeverij Tunué.

Eeltsje Hettinga is schrijver en dichter. Hij publiceerde vijdpoëziebundels. Zijn debuut ‘Akten fan Winter’ (1998) werd bekroond met de driejaarlijkse Fedde Schurerprijs van de Provincie Fryslân. Voor zijn poëzie kreeg hij vier keer de RelyJorritsmaprijs. Zijn bundel ‘Ikader’ werd genomineerd voor de Gysbert Japicxprijs 2013. Hettinga werkt vaak samen met filmers en beeldend kunstenaars. Met visual artist Machteld van Buren maakte Hettinga in 2018 de poëziemachine ‘Au Musée’, een vier meter hoge installatie, te zien in de studiezaal van Tresoar. Van 2017 – 2019 is hij Dichter van Fryslân.

Hieronder leest u het oorspronkelijke gedicht van EeltsjeHettinga, Dichter van Fryslân.

 

DE REDENS FAN IT WURD

Wyn fynt syn gesicht yn fearren op it iis,
yn katedralen ek en hannen fan fammen
op de grutte winterflakten fan de rivier.

Fearren fynt de wyn yn nacht syn gesicht
sa’t har wêzen, ûnder de tijen ferdwûn,
stal kriget yn de bylden fan it gedicht –

it fers dat net hâldt: de redens fan it wurd,
it gewicht fan al wat oan langstme bestiet,
o, swierder is as de taal dy’t har bewiist

as ferrifeljend – iennachtsiis, brekber en
net te betrouwen, dat nea de lading dekt
fan wat streek meitsje wol, plak ek, om

har, oare kant it skimerjen fan de rivier.
Wyn fynt syn gesicht yn fearren op it iis.
Al wat fan har is, is de slach dy’t ik mis.

 

Arjan Hut nieuwe Dichter fan Fryslân: Minder wifi, mear poetry!

16/11/2023

Arjan Hut (Drachten, 1976) is vandaag op het Explore the North-festival in Leeuwarden door gedeputeerde Eke Folkerts officieel benoemd tot nieuwe Dichter fan Fryslân. De benoeming is voor twee jaar. Arjan Hut is de vierde Dichter fan Fryslân en de opvolger van Sigrid Kingma, die vandaag afscheid nam van haar functie als Dichter fan Fryslân.

Laatste gedicht Sigrid Kingma als Dichter van Fryslân

25/10/2023

‘Opnieuw’ is het laatste gedicht van Sigrid Kingma als Dichter van Fryslân. Vandaag ook te lezen in het Friesch Dagblad, de Leeuwarder Courant en op de website van Omrop Fryslân.