Volgende week beslist de raad van de gemeente De Fryske Marren over de plannen om een grote zandwinningsfabriek in het IJsselmeer te bouwen. Wordt dit de zoveelste aanslag op een even uniek als klassiek Fries landschap?

De kust vanaf Cornwerd tot en met Lemmer wordt hoe langer hoe meer verkwanseld. Bij Nij Hiddum-Houwver rijzen straks negen, bijna tweehonderd meter hoge windmolens. In aansluiting daarmee komt er onder de Afsluitdijk bij datzelfde Cornwerd een grote elektriciteitscentrale. Ondertussen zijn bij Lemmer grootschalige zonne-energievelden in de maak.

En zo gaat het verder. Volgende week geeft de gemeente De Fryske Marren misschien een vergunning af voor een industrieel en grootschalig zandwinningsproject, enkele kilometers voor de kust van Gaasterland, ondanks dat het om een deel van het IJsselmeer gaat dat wettelijk een hoge, beschermde natuurstatus heeft.

Hoewel de provincie Fryslân en de vroegere gemeenten in de Zuidwesthoek voor dit gebied jarenlang een stringent natuur- en milieubeleid hebben gehanteerd en dat door de jaren heen op tal van punten ook hebben aangescherpt, staan nu het CDA, de VVD en de FNP toch open voor zware industrie in dit gebied.

‘Hypocriet’, noemde Michiel de Vries, hoogleraar bestuurskunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen, dat tweeslachtige beleid gisteren, 4 februari, op een inspraakavond van de raad van de Fryske Marren. ‘U hebt uzelf als raad in een onmogelijke positie gebracht.’

Eerder al noemde hij de MER [Milieu Effect Rapportage], die de milieueffecten van de zandwinningsindustrie in het IJsselmeer en voor de Gaasterlandse kust in kaart moet brengen, ‘een wassen neus’.

Weg 
‘Het klassieke Friese landschap is over tien jaar verdwenen’, zei journalist en historicus Geert Mak ooit, in 2010 in een interview met Historisch Nieuwsblad. Hij is langzamerhand op zijn wenken bediend.

Geert Mak: ‘Een eeuwenoud cultuurlandschap is veranderd in een industriegebied.’

Vorige zomer bij de discussie over de plannen voor het windmolenpark Nij-Hiddum-Houw kon Mak, en met hem vele anderen, alleen maar vaststellen dat de werkelijkheid van een totaal verwoest landschap allang tot stand gekomen was. Mak: ‘Een eeuwenoud cultuurlandschap is veranderd in een industriegebied.’

De dichter Obe Postma had wat dat betreft een vooruitziende blik toen hij in 1949 het gedicht ‘Fan fuorgen en sleatswâlen’ schreef. ‘En do mei dyn fuorgen en sleatswâlen, wêr sille hja keare / as de produksjekosten omleech moatte?’

Weg zijn intussen de ‘fuorgen’ (greppels), weg ook een landschap met zijn hoogten en laagten, zijn slootwallen en dammen, begrensd door vaak eeuwenoude hekpalen.

En het houdt niet op. Grootschalige zandwinning in het IJsselmeer wordt de zoveelste aanslag, ditmaal op het landschap van Gaasterland en de Gaasterlandse kliffen en kusten, van Scharl, Mirns, Laaxum tot en met de Steile Banken.

Door een welhaast totalitaire vorm van industrialisatie dreigt óók daar een oud, klassiek cultuurlandschap naar de filistijnen te worden geholpen.

Flitsgedicht
Noemde Michiel de Vries de plannen en het beleid van de Fryske Marren al hypocriet, net zo curieus is hier de houding van de FNP.

Aan de ene kant staat die partij open voor de industrieplannen in het IJsselmeer, aan de andere kant pleit de Friese gedeputeerde en FNP’er Johannes Kramer – hij heeft onder meer milieu in zijn portefeuille – voor duurzame, ecologische landbouw.

Kramer, schaam je, was een van de uitspraken, gisteravond op de publieke tribune, tartuffe. Over het CDA en de VVD hoeven we het niet te hebben. Die hebben in deze zaak de oren toch al vol zand. Geen eer aan te behalen.

Hoewel ik niet de mogelijkheid kreeg om in te spreken, was er wel de gelegenheid om op het bordes voor het gemeentehuis voor een grote anti-zandwinningdemonstratie het flitsgedicht ‘Jim bestjoerders, jim fernielders’ voor het voetlicht te brengen, een tekst die ik met het oog op de volledig onvolledige MER in eerste instantie de titel ‘Merde’ gegeven had.